TÌM HIỂU VỀ TÍNH NĂNG TOURBILLON CỦA ĐỒNG HỒ CƠ CAO CẤP

Sự xuất hiện của tính năng Tourbillon ở những mẫu đồng hồ cơ cao cấp và xa xỉ không hề phổ biến nhưng lại chiếm được nhiều quan tâm và yêu thích của người hâm mộ và nhà sưu tầm. Điều gì đã là nên giá trị bất hủ của chúng?

Đồng hồ Tourbillon là gì?

Đồng hồ Tourbillon là cách gọi vắn tắt cho những chiếc đồng hồ có sự góp mặt của tính năng Tourbillon. Trong lĩnh vực chế tạo đồng hồ, Tourbillon (/tʊərˈbɪljən/; tiếng Pháp: [tuʁbijɔ̃] – “cơn lốc”) là một thành phần bổ sung cho bộ chỉnh động (bộ thoát) của đồng hồ cơ. Sở dĩ gọi Tourbillon là “thành phần bổ sung” bởi vì chúng không nhất thiết phải có mặt trong cấu tạo của đồng hồ đeo tay. Sự xuất hiện của Tourbillon tùy thuộc vào sở thích, đam mê và khoản đầu tư mà bạn muốn dành cho chiếc đồng hồ của mình. Một điều quan trọng nữa, phần lớn đồng hồ Tourbillon được đánh giá là đồng hồ cao cấp và có mặt trong hầu hết các thương hiệu đồng hồ xa xỉ điều này góp phần chứng minh giá cả của chúng không hề khiêm tốn chút nào.

Tourbillon được phát triển vào khoảng năm 1975 và được cấp bằng sáng chế bởi nhà chế tác đồng hồ Pháp-Thụy Sĩ Abraham-Louis Breguet vào ngày 26 tháng 06 năm 1801. Có thể Tourbillon không phải biến chứng phổ biến nhất mà bạn có thể tìm thấy ở đồng hồ đeo tay, nhưng chắc chắn nó là một trong những điều thú vị và lôi cuốn nhất. Vậy điều gì đã làm nên giá trị đẳng cấp và bản sắc độc đáo của những chiếc đồng hồ Tourbillon?

Tourbillon có tác dụng gì?

Một trong những vấn đề mang tính thách thức cao mà các nhà chế tác đồng hồ cơ phải đối mặt chính là: “Làm thế nào để giảm tải tác động của trọng lực lên bộ máy đồng hồ?”. Tourbillon ra đời như một tấm khiên chống lại hiệu ứng ghì (kéo) mà lực hấp dẫn tác động trực tiếp lên một số linh kiện mỏng manh trong bộ chỉnh động (cụ thể là đòn bẩy, bánh xe cân bằng và dây tóc) khi đồng hồ nằm ở một vị trí nhất định. Quan trọng nhất vẫn là dây tóc – bộ phận kiểm soát tốc độ giãn dây cót và điều chỉnh thời gian chính xác. Đây được xem là bộ phận nhạy cảm nhất với các hiệu ứng bên ngoài như từ tính, chấn động, nhiệt độ,… cũng như các hiệu ứng bên trong như vị trí ghim (inner collet), đường cong đầu cuối và các điểm nặng trên bánh xe cân bằng.

Ban đầu, Tourbillon là một thành quả nỗ lực trong công cuộc cải thiện độ chính xác của đồng hồ. Hiện nay, Tourbillon được đưa vào một số mẫu đồng hồ hiện đại cao cấp như một sự mới mẻ và thể hiện trình độ chế tác đồng hồ điêu luyện. Cơ chế này thường được phô bày trên mặt số để bạn có thể dễ dàng chiêm ngưỡng. Bất quá vẫn có vài trường hợp đặc biệt như Patek Philippebạn có thể quan sát chuyển động của Tourbillon thông qua mặt lưng ốp sapphire trong suốt của chúng.

Tourbillon hoạt động như thế nào?

Như chúng ta đã đề cập sơ lược bên trên, Tourbillon đặt một số bộ phận cơ học của đồng hồ (bánh xe cân bằng và bộ chỉnh động) vào một lồng quay. Trong đó, bộ chỉnh động (bộ thoát) là một phần quan trọng của bộ máy đồng hồ, bao gồm sợi tóc, bánh xe cân bằng và một đòn bẩy. Sau đó, đồng hồ Tourbillon sẽ từ từ quay chiếc lồng đang giữ bộ chỉnh động này, thường tốc độ quay ở 1 RPM (1 vòng/phút). Cơ chế này chống lại các tác động bất lợi mà trọng lực tạo ra khi đồng hồ ở một số vị trí nhất định và giúp khắc phục các lỗi vị trí chính xác.

Ngay cả khi áp dụng các vật liệu tối tân và lý thuyết cải tiến cũng không thể nào giữ cho thời gian của đồng hồ cơ luôn chạy ở một tốc độ nhất quán trong tất cả các vị trí. Hiển nhiên, sự xuất hiện của Tourbillon khả năng sẽ mang đến độ chính xác cao hơn các chuyển động thông thường, mặc dù hiệu quả chỉ mang tính tương đối. Tourbillon loại bỏ hiệu quả của trọng lực bằng cách xoay cân bằng qua tất cả các vị trí thẳng đứng của đồng hồ, điều này giúp cải thiện thời gian một cách đáng kể. Một Tourbillon bình thường không có tác dụng khi đồng hồ ở các vị trí nằm ngang, vì cân bằng ngang không bị ảnh hưởng bởi trọng lực khi nó quay.

Tuy nhiên, hiệu quả của Tourbillon chỉ mang tính tương đối, thể hiện rõ rệt ở chỗ Tourbillon không đảm bảo được tốc độ khi có sự thay đổi từ ngang sang dọc. Sự thay đổi tốc độ giữa chiều ngang và chiều dọc lớn hơn nhiều so với thay đổi tốc độ giữa các vị trí dọc khác nhau. Breguet đã có thiết kế Tourbillon cho đồng hồ bỏ túi giữ được vị trí thẳng đứng trong túi áo ghi-lê và có thể duy trì tư thế này qua đêm bằng cách treo trên giá đỡ phù hợp. Trong trường hợp này, Tourbillon có hiệu quả. Tuy nhiên, đối với đồng hồ đeo tay, đòi hỏi phải thay đổi thường xuyên từ dọc sang ngang tùy thuộc vào chuyển động cổ tay, hiệu quả mà Tourbillon mang lại rõ ràng không tốt như thế.

Phân biệt các loại Tourbillon

Tourbillon cũng có nhiều loại sao? Chắc chắn rồi! Tourbillon đã phát triển khá nhiều kể từ khi chúng được phát minh. Trên thực tế, có khá nhiều loại Tourbillon khác nhau. Một số nhà sản xuất đồng hồ xa xỉ đã sáng tạo ra những bộ Tourbillon độc đáo như một dấu ấn thương hiệu mà họ để lại với thời gian.

Double-axis tourbillon – Tourbillon trục đôi:

Anthony Randall đã phát minh ra Tourbillon trục đôi vào tháng 1 năm 1977 và sau đó đã được cấp bằng sáng chế. Mô phỏng hoạt động đầu tiên được Richard Good xây dựng vào năm 1978. Đến 1980, Anthony Randall đã tạo ra một tourbillon trục đôi trong một chiếc đồng hồ quả lắc mang đi đường, được đặt trong bảo tàng thời gian Time Museum (hiện nay đã đóng cửa) ở Rockford, Illinois, Hoa Kỳ và được đưa vào Danh mục Chronometer của họ.

Năm 2003, lấy cảm hứng từ phát minh này, nhà chế tác đồng hồ trẻ tuổi người Đức Thomas Prescher đã phát triển cho Thomas Prescher Haute Horlogerie chiếc flying double-axis tourbillon đầu tiên trong một chiếc đồng hồ bỏ túi. Và theo sau đó, vào năm 2004, flying double-axis tourbillon cuối cùng cũng xuất hiện trên đồng hồ đeo tay, được trình bày tại Baselworld 2003 và 2004 tại Basel, Thụy Sĩ.

Một đặc điểm của Tourbillon này là nó quay quanh hai trục và cả hai đều quay một vòng mỗi phút. Toàn bộ cụm Tourbillon được cung cấp bởi một cơ chế lực không đổi đặc biệt (constant-force mechanism), được gọi là remontoire. Prescher đã phát minh ra cơ chế lực không đổi để cân bằng các tác động của nén-giãn dây cót, của ma sát hay trọng lực. Do đó, ngay cả lực vốn dĩ phải cung cấp cho hệ thống cũng tham gia vào việc điều chỉnh dao động của double-axis tourbillon.

Triple-axis tourbillon – Tourbillon ba trục:

Năm 2004, Thomas Prescher đã phát triển Tourbillon ba trục đầu tiên cho Thomas Prescher Haute Horlogerie với cơ chế lực không đổi trong buồng calibre đồng hồ đeo tay. Nó được trình bày cùng với hai mẫu Tourbillon trục đơn và Tourbillon trục đôi tại Baselworld 2004 ở Basel, Thụy Sĩ.

Bộ máy Tourbillon ba trục độc đáo để lại dấu ấn huyền thoại với vòng bi ngọc truyền thống chỉ được phát minh bởi nhà chế tác đồng hồ độc lập Aaron Becsei, từ Bexei Watches, vào năm 2007. Đồng hồ đeo tay Primus đã được trình bày tại Baselworld 2008 ở Basel, Thụy Sĩ. Trong chuyển động Tourbillon ba trục, lồng thứ 3 (bên ngoài) có một hình thức độc đáo cung cấp khả năng sử dụng vòng ngọc (jewel bearings) ở khắp mọi nơi, thay vì vòng bi (ball-bearings). Có một vài phiên bản đồng hồ đeo tay phát triển từ việc sở hữu bộ chỉnh động ba trục hoặc Tri-Axial Tourbillon, tiêu biểu như đồng hồ “Deep Space” của Vianney Halter; Thomas Prescher, Aaron Becsei, Girard-Perregaux với “Tri-Axial Tourbillon”;  và Jaeger-LeCoultre với “Gyrotourbillon”.

Gyro Tourbillon:

Đồng hồ đeo tay Tourbillon đầu tiên của Jaeger-LeCoultre được giới thiệu vào năm 1993 (mặc dù JL đã sản xuất Tourbillon trước đó, bao gồm cả cuộc thi nổi tiếng calibre 170) và vào năm 2004, công ty đã giới thiệu Gyrotourbillon I. Gyrotourbillon I là một Tourbillon trục đôi với lịch vạn niên và phương trình thời gian (còn được biết đến với cái tên “equation of time” – cho thấy sự khác biệt giữa thời gian Mặt trời “thật” và thời gian của con người. Biến chứng hiếm gặp và thi vị này thường được kết hợp với các chỉ dẫn thiên văn khác.)

Tính năng Tourbillon có thật sự hữu ích?

Trong các thiết kế đồng hồ hiện đại, sự góp mặt của Tourbillon không hẳn được sử dụng để làm giảm mức độ sai số của đồng hồ. Thậm chí còn có những cuộc tranh luận giữa các nhà nghiên cứu về việc liệu Tourbillons có cải thiện độ chính xác của các mảnh thời gian cơ học hay không; liệu có phải các mảnh thời gian trong ngày vốn đã không chính xác do kỹ thuật thiết kế và sản xuất.Tuy nhiên, có một điều không ai có thể phủ nhận, Tourbillon là một trong những tính năng đáng giá nhất của đồng hồ cơ cao cấp. Đồng hồ Tourbillon có chất lượng cao thường được sản xuất dưới bàn tay thủ công điêu luyện của các bậc thầy chế tạo đồng hồ xa xỉ Thụy Sĩ. Vì thế mà chúng rất đắt tiền và thường đòi hỏi một khoản đầu tư lên đến hàng chục nghìn USD.